De IJzergieterij is ontworpen in 1900, daarna in 1920 verbouwd naar de Lourdeskerk en in 1981 verbouwd naar Jumbo-Supermarkt. Vanaf 2011 staat het gebouw leeg en wordt gebruikt door Stichting Tilburg te Water. In de 1e helft van 2013 heeft Krens Ten Brinke het initiatief genomen om de IJzergieterij in ruggespraak met de Gemeente te transformeren naar een woonbestemming.

Oorspronkelijke toestand

De ijzergieterij is in 1921 getransformeerd naar een kerk volgens een ontwerp van de Tilburgse architect Jos Donders.  Het verbouwingsplan voor de kerk dateert uit 1921. De oorspronkelijke toestand van de ijzergieterij is ten behoeve van deze verbouwing door architect Jos Donders in januari 1920 in kaart gebracht. De verbouwingstekening van de ijzergieterij uit 1913 komt hiermee nagenoeg overeen. Op deze tekening is de oorspronkelijke structuur van het pand goed te zien. Van de verbouwing van het pand tot een supermarkt (begin jaren 80) zijn tekeningen aanwezig in het digitale bouwarchief van de gemeente Tilburg. Deze verbouwing wordt, evenals andere interne verbouwingen, in de rapportage buiten beschouwing gelaten omdat ze niet relevant zijn voor de beoogde transformatie. Indien de ijzergieterij getransformeerd kan worden naar een “woonfunctie”, dan zal de bestaande structuur van het oorspronkelijke plan van de ijzergieterij de basis zijn.

Maatsysteem.

Kenmerkend aan de rechthoekige plattegrond (ca. 22m x 42m) van de oorspronkelijke ijzergieterij is het maatsysteem. Het gebouw bestaat in de lengterichting uit tien beuken, waarvan de stramienmaat ongeveer 4,0m h.o.h. ligt. In de breedte is de plattegrond opgedeeld in drie beuken, een brede en hoge middenbeuk en twee relatief lage zijbeuken. De zijbeuken hebben een lessenaarsdak en de hoge middenbeuk heeft een zadeldak. De nok van het zadeldak is ca. 11.45m hoog, terwijl de lessenaarsdaken op een hoogte van ongeveer 6,9m aansluiten op de doorgaande zijgevels van de middenbeuk. De goothoogte ter plaatse van de zijbeuken is ca. 3,8m en de goothoogte ter plaatse van de middenbeuk is ca. 8,65m. De dakhelling van zowel de lessenaarsdaken als het zadeldak is ongeveer 29gr.

 Programmatisch systeem.

Het oorspronkelijke programma in de zijbeuken was een mix van kantoorruimten en fabrieksruimten zoals een smederij, een modelmakerij, een personeelsruimte en een machinekamer. In de middenbeuk bevond zich de (grote) gieterij.

 Constructieve systeem

De gemetselde gevels zijn dragend evenals de doorgaande gemetselde muren die de middenbeuk determineren. De getoogde openingen in de wanden tussen de middenbeuk en de zijbeuken zijn in 1921 gerealiseerd bij de transformatie van ijzergieterij naar kerk. Deze togen ontbreken op een drietal plaatsen: 2x ter hoogte van het voormalige priesterkoor en 1x ter hoogte van de kapellen aan de zuidkant. De gemetselde steunpilaren staan op stramien en dragen de krachten af naar een gemetselde fundering. Op elke stramien ligt een houten spant die de houten gordingen van de dakconstructie dragen. De zijbeuken heeft zogenaamde houten halfspanten die afsteunen tegen de doorgaande muur van de middenbeuk.

Fundering, metselwerk onder maaiveld.

De bestaande fundering van de oorspronkelijke structuur van de ijzergieterij is gemetseld. Aan de tekeningen is te ontlenen dat de funderingsstroken tpv de langsgevels en tpv de gevels van de voormalige kerkingang 550mm breed zijn. De breedte van de stroken tpv de kopgevels is 660mm breed. Op tekeningen uit 1920 en 1921 staat aangegeven, dat onder de gemetselde fundering een verzwaring of een grondverbetering is aangebracht. Uit de archieftekeningen blijkt dat de aanlegdiepte ca. 500mm minus het aansluitende maaiveld is ter plaatse van de langsgevels. Omdat het kanaal en de hoger gelegen kade pas na de bouw van de ijzergieterij is aangelegd, is er een hoogteverschil ontstaan tussen het vloerpeil ter plaatse van de Noordelijke kopgevel en het aansluitende maaiveld van ca. 80cm.

Gevels en gevelopeningen

Met gevelmetselwerk bestaat uit een waalformaat baksteen, waarbij ter plaatse van de beukmaten gemetselde penanten zijn voorzien. De langsgevels zijn 210mm dik in steenverband gemetseld. De kopgevels zijn 430mm dik in eveneens in steenverband gemetseld. Ter plaatse van de gevels zijn onder het maaiveld trasraamklinkers gebruikt. De raamdorpels zijn gemetseld met rollagen en ook boven de raamopeningen zijn rollagen toegepast. In de kopgevels is ter plaatse van de dakaansluitingen uitgetand siermetselwerk voorzien.

Berkel Enschot, 24 november 2014

Frans van Roy, architect BNA